Ten noord-westen van het dorp Hollum, tussen paal 1 en 7, ligt het meest dynamische stukje kust van Nederland: De Lange Duinen Noord (circa 140 hectare groot). Door invloed van het Bornrif en de sterke stroming in het zeegat tussen Ameland en Terschelling is deze kust voortdurend aan verandering onder­hevig. De natuur valt daar niet te regelen, behalve met rigoreu­ze ingrepen dan. Geen wonder dat Rijkswater­staat naar alterna­tieven zoekt voor het beheer van deze kust­strook.

Werkgroep Ameland

In 1996 stelde het Provinciaal Overleg Kustbeheer (waarin de burgemeesters van de waddeneilanden, Verkeer & Waterstaat, Landbouw Natuurbeheer en Visserij en de Provincie Friesland zetelden) een speciale werkgroep Ameland in. Deze werkgroep, waarin ook Staatsbosbeheer en gemeente Ameland zaten, had het doel onderzoek te doen naar de mogelijkheid voor 'een niet al te strakke handhaving van de kustlijn op de westkop van Ameland.' Deze doelstelling staat in schril contrast met het beleid van Rijkswaterstaat van zo'n 15 jaar geleden. Het beleid was toen slechts gericht op het herstellen van schade. In 1990 besloot de Tweede Kamer echter handhaving van de toenmalige basis-kust­lijn (laagwater) als uitgangspunt voor het kustbeheer te nemen. Onderhand is die kustlijn al bijgesteld, maar feit blijft dat RWS nu een echt beleid heeft. De zandsup­pleties van de afgelopen jaren zijn uit­vloeisel van die beslis­sing. Voor de Lange Duinen Noord echter is supple­tie onbegonnen werk. Het gehele budget van Rijkswater­staat zou met die supple­tie letter­lijk in zee verdwij­nen.

Rapport

De werkgroep kwam in haar eindrapport tot de conclusie dat het soepeler hanteren van de kustlijn bij de Lange Duinen Noord gewenst was. Suppletie was weggegooid geld en de veiligheid van het eiland zou niet in gevaar komen door de aanwezigheid van een hoge duinenrij (waarvan de Engelsmanduin ook deel uit maakt) achter de Lange Duinen Noord. Uiteraard was de werkgroep bij het trekken van die con­clusie niet over één nacht ijs gegaan. Al voordat aan het rap­port begonnen werd, werd er druk overleg gepleegd met alle betrokken instanties, zoals de vogelwacht en het VVV. Boven­dien werd in januari 1997 een publieke info-avond in Hollum georganiseerd. Belangrijk was dat elk belang goed in ogenschouw genomen werd. En de Amelander natuur kent nogal wat belan­gen: Veiligheid, natuur, economie (gas- en waterwinning) en recrea­tie. Naast de eigen onderzoeks-resultaten maakte de werk­groep ook gebruik van de resultaten van het project Kust 2000, dat de stroming in het Amelander Gat onderzoekt.

Gevolgen

Wat gaat er nu precies gebeuren en wat zijn de gevolgen voor de Lange Duinen Noord? RWS wil dat de natuur in het gebied van de Lange Duinen Noord enigszins zijn gang kan gaan. Dit betekent echter niet dat RWS geen toezicht meer houdt op het gebied. Er is sprake van een zogenaamd 'begeleid-natuurlijke ontwikke­ling'. Bij complicaties kan RWS onmiddelijk ingrijpen. Daarvoor is een monitoringsplan opgesteld. Aan de hand van een aantal indicato­ren kan RWS nauwkeurig de ontwikkeling van het gebied volgen. Verschil in flora en fauna, veranderend reliëf van de zeereep, de overstromings frequentie en de toename van het aantal stuif­kuilen, zijn voor RWS belangrijke indicatoren. Min­stens een jaar zullen alle gegevens geanalyseerd wor­den.

Groen-strand

Verwacht wordt dat de Lange Duinen Noord door het dynamisch kustbeheer meer een eenheid zal gaan vormen met het achterlig­gend duingebied. Het huidige moerassige karakter van de Lange Duinen Noord is overigens verre van natuurlijk. In de jaren vijftig was het gebied een 'groen-strand' met biestarwegras, helm, loogkruid, duindoorn en kleine duint­jes. Het huidige gebied is ontstaan na de aanleg van een stuifdijk in 1959 die de duinen van Hollum en Ballum met elkaar verbond. Het gebied overstroomde daarna nog maar een keer per jaar, door een slenk. Verwacht wordt dat de situatie van voor 1959 zal terugkeren. Nieuwe planten zullen in het gebied opkomen. De huidige broedvo­gelstand zal echter afne­men, door de geleidelijke overgang van zoet- naar brak water in het gebied. Hierbij moet wel worden opgemerkt dat onderzoek heeft uitgewezen dat een vogel als de roerdomp ook al voor 1959 in het gebied voorkwam. RWS verwacht niet dat voor 2000 het gebied zal overstromen. De natuur laat zich natuurlijk niet vangen in modellen en voorspel­lingen: Het zou daarom net zo goed kunnen dat er een omkering van de erosie-trend plaats vindt en een toevoer van zand de huidige situatie alleen maar versterkt.

Overigens is het plan voor de Lange Duinen Noord niet nieuw. Vanaf 1994 heeft RWS al een experi­ment lopen tussen de kilome­ter­palen 3 en 4. Daar wordt een niet-onderhouden stuk kust verge­le­ken met een wel onderhouden gebied. RWS han­teert in dat gebied dezelfde crite­ria als voor de Lange Duinen Noord: De vegetatie mag tot 25% veranderen en de buiten­ste duinenrij mag in beperk­te mate 'op­rollen'.

Kritiek

De plannen voor het dynamisch beheer van de Lange Duinen Noord zijn niet door iedereen met evenveel enthousiasme ontvangen. Op de info-avond in Hollum bleek al dat een groot deel van de aanwezigen grote bezwaren had tegen het plan. Uiteindelijk keurde de raadscommissie Bestuurszaken en Financiën het project zelfs af. Burge­meester Cazemier moest het POK melden dat Ameland tegen het plan was (terwijl hij zelf in de werkgroep zat). Het POK nam het plan echter wel aan en inmiddels heeft minis­ter Jorrits­ma haar goed­keu­ring gegeven. Ameland krijgt dus, gedeel­telijk tegen haar zin, wel te maken met dynamisch kustbe­heer. Tonnie Over­diep, hoofd van RWS Ame­land, is enigszins teleurge­steld in de houding van Ameland tegenover het plan: "Wij hebben bij RWS altijd ons best gedaan om de veiligheid te garan­deren en ook rekening gehouden met andere belangen, zoals recreatie en na­tuur. De vele suppleties die we hebben uitgevoerd zijn daar het bewijs van. Ik vind het jammer dat we nu zo gewan­trouwd worden. Maar ja, we hebben nu wel te maken met een menta­liteits­verande­ring, vroeger moesten we tegen het water vechten, nu is dat anders. Ik snap best dat een duinwerker zich nu gaat afvragen of hij het al die jaren ver­keerd heeft gedaan."